Σύντροφοι!
Στην εισήγησή μου μίλησα για τα βασικά ζητήματα της υπόθεσης που συζητάμε. Οι τοποθετήσεις έδειξαν ότι τώρα πλέον, σε μας είναι ξεκάθαρο πως υπάρχει κατανόηση των καθηκόντων και ετοιμότητα να εξαλείψουμε τις αδυναμίες της δουλιάς μας. Ομως, οι τοποθετήσεις έδειξαν ακόμη, ότι υπάρχουν μερικά συγκεκριμένα ζητήματα οργανωτικο - πολιτικά του κόμματος, τα οποία δεν τα έχουμε και τόσο ξεκάθαρα. Τέτοια ζητήματα καταμέτρησα επτά.
Επιτρέψτε μου να πω μερικά λόγια για αυτά τα ζητήματα.
1. Πώς πρακτικά θα εκπληρώσουμε το καθήκον του δυναμώματος της κομματικο -πολιτικής δουλιάς, το καθήκον της απελευθέρωσης των κομματικών οργανώσεων από τις οικονομικές λεπτομέρειες; Οπως φάνηκε από τις τοποθετήσεις, μερικοί σύντροφοι έχουν την τάση, να βγάλουν απ' αυτό το λαθεμένο συμπέρασμα ότι τάχα θα πρέπει να ξεφύγουμε από τη δουλιά την οικονομική. Τέλος πάντων υπήρχαν φωνές: ότι τώρα, δόξα τω θεώ, θα απελευθερωθούμε από τις οικονομικές υποθέσεις, ότι τώρα μπορούμε να ασχοληθούμε με την κομματικο-πολιτική δουλιά. Είναι, άραγε, σωστό αυτό το συμπέρασμα; Οχι, δεν είναι σωστό. Οταν οι κομματικοί μας σύντροφοι απασχολημένοι από τις οικονομικές επιτυχίες, απομακρύνθηκαν από την πολιτική, αυτό ήταν μια υπερβολή που μας στοίχισε μεγάλες θυσίες. Εάν τώρα κάποιοι σύντροφοί μας, που αρπάχτηκ! αν από το δυνάμωμα της κομματικο-πολιτικής δουλιάς, σκέπτονται να απομακρυνθούν από την οικονομία, αυτό είναι μια άλλη υπερβολή, η οποία θα μας στοιχίσει όχι λιγότερες θυσίες. Είναι αδύνατο να μεταπηδάμε από τη μια υπερβολή στην άλλη. Είναι αδύνατο να αποσπάμε την πολιτική από την οικονομία. Δεν μπορούμε να αποσπαστούμε από την πολιτική, όπως επίσης δεν μπορούμε να αποσπαστούμε από την οικονομία. Για μια πολύ καλή μελέτη, οι άνθρωποι συνήθως ξεχωρίζουν μεθοδολογικά τα ζητήματα της οικονομίας από τα ζητήματα της πολιτικής. Ομως αυτό γίνεται μόνο μεθοδολογικά, τεχνητά, μόνο για την καλύτερη μελέτη.
Στη ζωή, αντιθέτως, στην πρακτική, η πολιτική και η οικονομία είναι αδιάρρηκτα δεμένα. Υπάρχουν μαζί και ενεργούν μαζί. Και αυτός που σκέπτεται στην πρακτική μας δουλιά να αποσπάσει την οικονομία από την πολιτική, να δυναμώσει την οικονομική δουλιά σε βάρος της πολιτικής ή και αντιθέτως να δυναμώσει την πολιτική δουλιά σε βάρος της οικονομικής δουλιάς, αυτός οπωσδήποτε θα βρεθεί σε αδιέξοδο.
Το νόημα του γνωστού σημείου του σχεδίου απόφασης για την απελευθέρωση των κομματικών οργανώσεων από τις οικονομικές λεπτομέρειες και το δυνάμωμα της κομματικο-πολιτικής δουλιάς δε βρίσκεται στην απόσπαση από την οικονομική δουλιά και την οικονομική καθοδήγηση, αλλά μόνο στο ότι δε θα πρέπει να επιτρέψουμε άλλο την πρακτική της υποκατάστασης και της απρόσωπης εμφάνισης των οικονομικών οργάνων, ειδικότερα μεταξύ αυτών των εδαφικών οικονομικών οργάνων από τις κομματικές μας οργανώσεις. Εγινε απαραίτητο να κατακτήσουμε την μπολσεβίκικη μέθοδο καθοδήγησης των οικονομικών οργάνων, που είναι η συστηματική βοήθεια προς αυτά τα όργανα, η συστηματική ενίσχυσή τους και η καθοδήγηση της οικονομίας όχι δίπλα αλλά μέσω αυτών των οργάνων....
2. Δυο λόγια για τους δολιοφθορείς, επιδρομείς, κατασκόπους και άλλους. Νομίζω, τώρα ότι είναι καθαρό σε όλους, πως οι σύγχρονοι δολιοφθορείς και επιδρομείς, κάτω από όποια σημαία και αν εμφανίζονται, τροτσκιστική ή μπουχαρινική, προ πολλού έπαψαν να αποτελούν πολιτικό ρεύμα στο εργατικό κίνημα, ότι έχουν μετατραπεί σε χωρίς αρχές και ιδέες συμμορία επαγγελματιών δολιοφθορέων, επιδρομέων, κατασκόπων, δολοφόνων. Είναι κατανοητό πως αυτούς τους κύριους πρέπει να τους κατατροπώσουμε και να τους τσακίσουμε ανελέητα, σαν εχθρούς της εργατικής τάξης, σαν προδότες της πατρίδας μας. Αυτό είναι καθαρό και δε χρειάζεται περαιτέρω επεξήγηση.
Να ένα ζήτημα: Πώς πρακτικά θα εκπληρώσουμε το καθήκον της διάλυσης και αφανισμού των Ιαπωνο-γερμανών πρακτόρων του τροτσκισμού; Σημαίνει άραγε αυτό, ότι πρέπει να κτυπήσουμε και να αφανίσουμε όχι μόνο τους πραγματικούς τροτσκιστές, αλλά και αυτούς, οι οποίοι κάποτε ταλαντεύτηκαν προς τον τροτσκισμό, αλλά μετά, έχουν ξεφύγει ήδη προ πολλού από τον τροτσκισμό, να κτυπήσουμε όχι μόνο αυτούς που πραγματικά είναι τροτσκιστές πράκτορες της δολιοφθοράς, αλλά και αυτούς οι οποίοι πέρασαν τυχαία από το δρόμο που πέρασε ο ένας ή ο άλλος τροτσκιστής; Υπήρξαν και τέτοιες φωνές στην ολομέλεια. Μπορεί άραγε να θεωρηθεί τέτοια προσέγγιση στην απόφαση σαν σωστή; Οχι, είναι αδύνατο να τη θεωρούμε σωστή. Σε αυτό το ζήτημα, όπως και σε όλα τα άλλα ζητήματα, είναι απαραίτητο να υπάρξει διαφορετική προσέγγιση κατ' άτομο. Είναι αδύνατο να τους βάλουμε όλους σε ένα τσουβάλι. Τέτοιο τσουβάλιασμα θα 'ταν προσέγγιση που θα μπορούσε να βλάψει μόνο την υπόθεση της πάλης με τους πραγματικούς τροτσκιστές δολιοφθορείς και κατασκόπους.
Μεταξύ των υπευθύνων συντρόφων μας υπάρχουν και κάποιοι πρώην τροτσκιστές, οι οποίοι προ πολλού αποσπάστηκαν από τον τροτσκισμό και διεξάγουν την πάλη με τον τροτσκισμό όχι χειρότερα, αλλά καλύτερα από μερικούς σεβαστούς συντρόφους, που δεν έτυχε να ταλαντευτούν προς τον τροτσκισμό. Θα ήταν βλακεία να δυσφημίσουμε τώρα τέτοιους συντρόφους.
Μεταξύ των συντρόφων μας, υπάρχουν και τέτοιοι οι οποίοι ιδεολογικά στέκονταν πάντα ενάντια στον τροτσκισμό, όμως ανεξάρτητα απ' αυτό διατηρούσαν προσωπικές επαφές με ορισμένους τροτσκιστές, τις οποίες και έκοψαν μόλις αντιλήφθηκαν την πρακτική φυσιογνωμία των τροτσκιστών. Δεν είναι καλό, βέβαια, το ότι καθυστερημένα διέκοψαν την προσωπική φιλική σχέση με ορισμένους τροτσκιστές. Ομως, θα ήταν βλακεία να τους τσουβαλιάσουμε με τους τροτσκιστές.
3. Τι σημαίνει σωστά να επιλέξουμε εργαζόμενους και σωστά να τους κατανείμουμε σε δουλιά;
Αυτό σημαίνει να επιλέξουμε εργαζόμενους, πρώτον ως προς το πολιτικό κριτήριο, δηλαδή άξιους πολιτικής εμπιστοσύνης και δεύτερον, ως προς το υπηρεσιακό κριτήριο, δηλαδή από την ικανότητα να εκτελέσουν τη συγκεκριμένη εργασία.
Αυτό σημαίνει να μη μετατρέψουμε την υπηρεσιακή προσέγγιση σε ωφελιμιστική, όπου οι άνθρωποι ενδιαφέρονται μόνο για τις υπηρεσιακές ικανότητες των εργαζομένων, αλλά δεν ενδιαφέρονται για την πολιτική τους φυσιογνωμία. Αυτό σημαίνει να μη μετατρέψουμε την πολιτική προσέγγιση σε μοναδική και τελειωτική, όπου οι άνθρωποι ενδιαφέρονται μόνο για την πολιτική φυσιογνωμία των εργαζομένων, αλλά δεν ενδιαφέρονται για τις υπηρεσιακές τους ικανότητες.
Μπορούμε άραγε να πούμε πως αυτός ο μπολσεβίκικος κανόνας εκπληρώνεται από τους κομματικούς μας συντρόφους; Δυστυχώς δεν μπορούμε. Εδώ στην Ολομέλεια μιλήσαμε ήδη γι' αυτό. Ομως δεν τα είπαμε όλα. Το ζήτημα είναι ότι αυτός ο δοκιμασμένος κανόνας παραβιάζεται στην πρακτική μας πολύ συχνά και μάλιστα με τον πιο βάρβαρο τρόπο. Ολο και πιο συχνά επιλέγονται εργαζόμενοι όχι με αντικειμενικά κριτήρια, αλλά με κριτήρια τυχαία, υποκειμενικά, μικροαστικά. Επιλέγονται συχνότερα οι επονομαζόμενοι γνωστοί, φίλοι, συντοπίτες, προσωπικά αφοσιωμένοι άνθρωποι, μάστορες στο παίνεμα των ανωτέρων τους, άσχετα από την πολιτική και υπηρεσιακή χρησιμότητα και ικανότητά τους....
4. Τι σημαίνει, να ελέγχονται οι εργαζόμενοι, να ελέγχεται η εκτέλεση των καθηκόντων;
Να ελέγχουμε τους εργαζόμενους, σημαίνει να τους ελέγχουμε όχι στη βάση των υποσχέσεων και δηλώσεών τους, αλλά από τα αποτελέσματα της δουλιάς τους....
Είναι άραγε απαραίτητος τέτοιος έλεγχος; Αναμφισβήτητα είναι. Είναι απαραίτητος, πρώτον, γιατί μόνον τέτοιος έλεγχος δίνει τη δυνατότητα να προσδιορίσεις τα πραγματικά ποιοτικά χαρακτηριστικά του εργαζόμενου. Είναι απαραίτητος, δεύτερον, γιατί μόνον τέτοιος έλεγχος δίνει τη δυνατότητα να προσδιορίσεις τα πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες του εκτελεστικού μηχανισμού. Είναι απαραίτητος, τρίτον, γιατί μόνον τέτοιος έλεγχος δίνει τη δυνατότητα να προσδιορίσεις τα πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες των ίδιων των καθηκόντων.
Μερικοί σύντροφοι θεωρούν ότι οι άνθρωποι μπορούν να ελεγχθούν μόνο από τα πάνω, όταν οι καθοδηγητές ελέγχουν τους καθοδηγούμενους στα αποτελέσματα της εργασίας τους. Είναι λάθος. Ο έλεγχος από τα πάνω, βέβαια, είναι απαραίτητος σαν ένα πραγματικό μέτρο ελέγχου των ανθρώπων και της εκτέλεσης των καθηκόντων. Ομως ο έλεγχος από τα πάνω είναι μακριά ακόμη και δεν ολοκληρώνει όλη την υπόθεση του ελέγχου. Υπάρχει ακόμη και το άλλο είδος ελέγχου, ο έλεγχος από τα κάτω, όταν οι μάζες, όταν οι καθοδηγούμενοι ελέγχουν τους καθοδηγητές, εντοπίζουν τα λάθη τους και υποδεικνύουν τους δρόμους διόρθωσής τους. Αυτό το είδος ελέγχου είναι ένας από τους πλέον ενεργητικούς τρόπους ελέγχου των ανθρώπων.
Οι κομματικές μάζες ελέγχουν τους καθοδηγητές τους στα ακτίφ, στις συνδιασκέψεις, στα συνέδρια μέσα από τους απολογισμούς τους, με την κριτική των αδυναμιών, τέλος, με την εκλογή ή τη μη εκλογή στα καθοδηγητικά όργανα αυτών ή άλλων καθοδηγητών συντρόφων. Η ακριβής εφαρμογή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού στο κόμμα, όπως το απαιτεί το καταστατικό του κόμματός μας, η άνευ όρων εκλογιμότητα των οργάνων, το δικαίωμα έκθεσης ή απόρριψης υποψηφίων, η μυστική ψηφοφορία, η ελευθερία της κριτικής και της αυτοκριτικής, όλα αυτά και άλλα παρόμοια μέτρα είναι αναγκαίο να τα υλοποιήσουμε στη ζωή, για να μπορούμε ανάμεσα στ' άλλα να διευκολύνουμε τον έλεγχο των καθοδηγητών του κόμματος από πλευράς των κομματικών μαζών.
Οι μη κομματικές μάζες ελέγχουν τους οικονομικούς, επαγγελματικούς και άλλους καθοδηγητές σε μη κομματικά ακτίφ, σε μαζικά συμβούλια διαφόρων ειδών, όπου ακούν τους απολογισμούς των καθοδηγητών, κάνουν κριτική στις αδυναμίες και καθορίζουν τους δρόμους διόρθωσής τους.
Τέλος, ο λαός ελέγχει τους καθοδηγητές της χώρας στη διάρκεια των εκλογών στα όργανα εξουσίας της Σοβιετικής Ενωσης, μέσω των γενικής, ίσης, άμεσης και μυστικής ψηφοφορίας.
Το καθήκον βρίσκεται στη συνένωση του ελέγχου από τα πάνω με τον έλεγχο από τα κάτω.
5. Τι σημαίνει να μάθουν τα στελέχη από τα λάθη τους;
Ο Λένιν μάς έμαθε ότι η συνειδητή ανάδειξη των λαθών του κόμματος, η μελέτη των αιτιών που γέννησαν αυτά τα λάθη, ο καθορισμός των δρόμων, των απαραίτητων για τη διόρθωση αυτών των λαθών, είναι από τα πλέον πιστά μέσα σωστής μόρφωσης και διαπαιδαγώγησης των κομματικών στελεχών, μόρφωσης και διαπαιδαγώγησης της εργατικής τάξης και των εργαζόμενων μαζών. Ο Λένιν λέει:
«Η στάση ενός πολιτικού κόμματος απέναντι στα λάθη του είναι ένα από τα σπουδαιότερα και ασφαλέστερα κριτήρια για τη σοβαρότητα του κόμματος και την εκπλήρωση στην πράξη από μέρους του, των υποχρεώσεών του απέναντι στην τάξη του και στις εργαζόμενες μάζες. Να αναγνωρίζει ανοικτά το λάθος του, να βρίσκει τις αιτίες του λάθους, να αναλύει την κατάσταση που το γέννησε, να εξετάζει προσεκτικά τα μέσα για τη διόρθωση του λάθους - αυτό είναι το γνώρισμα ενός σοβαρού κόμματος, αυτό θα πει εκπλήρωση από μέρους του, των υποχρεώσεών του, αυτό θα πει διαπαιδαγώγηση και μόρφωση της τάξης και έπειτα της μάζας».
Αυτό σημαίνει, ότι υποχρέωση των μπολσεβίκων αποτελεί όχι η συγκάλυψη των λαθών μας, ούτε η υπεκφυγή από το ζήτημα των λαθών, όπως συμβαίνει συχνά, αλλά η τίμια και ανοικτή αναγνώριση των λαθών μας, ο τίμιος και ανοικτός καθορισμός των δρόμων για τη διόρθωση αυτών των λαθών, η τίμια και ανοικτή διόρθωση των λαθών μας....
Μόνο σ' αυτή την κατεύθυνση, μόνο σε ατμόσφαιρα ανοικτής και τίμιας αυτοκριτικής μπορούμε να διαπαιδαγωγήσουμε πραγματικά μπολσεβίκικα στελέχη, μπορούμε να διαπαιδαγωγήσουμε πραγματικούς μπολσεβίκους αρχηγούς.
Δύο παραδείγματα που δηλώνουν την ορθότητα των θέσεων του Λένιν.
Για παράδειγμα, τα λάθη μας με την κολχόζνικη οικοδόμηση. Θα πρέπει να θυμάστε, το 1930, όταν οι κομματικοί μας σύντροφοι σκέφτονταν να λύσουν το δυσκολότατο ζήτημα του περάσματος της αγροτιάς στην κολχόζνικη οικοδόμηση σε διάστημα 3-4 μηνών και όταν η ΚΕ ήταν αναγκασμένη να αναχαιτίσει τους παρασυρθέντες συντρόφους. Αυτή ήταν μια από τις πλέον επικίνδυνες περιόδους στη ζωή του κόμματός μας. Το λάθος ήταν ότι οι κομματικοί μας σύντροφοι ξέχασαν τον εθελοντικό χαρακτήρα της κολχόζνικης οικοδόμησης, ξέχασαν ότι είναι αδύνατο το πέρασμα της αγροτιάς στον κολχόζνικο δρόμο με διοικητικές πιέσεις, ξέχασαν ότι η κολχόζνικη οικοδόμηση απαιτεί όχι μερικούς μήνες, αλλά μερικά χρόνια λεπτομερούς και προσχεδιασμένης δουλιάς. Τα ξέχασαν όλα αυτά και δεν ήθελαν να αναγνωρίσουν το λάθος τους. Θα πρέπει να θυμάστε, ότι οι υποδείξεις της ΚΕ για τον ίλιγγο από τις επιτυχίες και για το ότι οι σύντροφοί μας δε θα πρέπ! ει να προτρέχουν, αποσπασμένοι από την πραγματική κατάσταση, έγιναν εχθρικά δεκτές. Ομως αυτό δε συγκράτησε την ΚΕ από το να πάει κόντρα στο ρεύμα και να στρέψει τους κομματικούς μας συντρόφους στο σωστό δρόμο. Και τώρα; Τώρα είναι καθαρό σε όλους, ότι το κόμμα πέτυχε αυτό που ήθελε, στρέφοντας τους κομματικούς μας συντρόφους στο σωστό δρόμο. Τώρα διαθέτουμε δεκάδες χιλιάδες έξοχα στελέχη από τους αγρότες και στην κολχόζνικη οικοδόμηση και στην κολχόζνικη καθοδήγηση. Αυτά τα στελέχη μορφώθηκαν και διαπαιδαγωγήθηκαν από τα λάθη του 1930. Ομως, αυτά τα στελέχη δε θα τα είχαμε, εάν το κόμμα δεν αναγνώριζε τότε τα λάθη του και δεν τα διόρθωνε έγκαιρα.
Αλλο παράδειγμα από τον τομέα της βιομηχανικής οικοδόμησης. Εχω υπόψη μου τα λάθη μας της περιόδου της σαχτικής δολιοφθοράς. Τα λάθη μας ήταν στο ότι δεν υπολογίσαμε όλους τους κινδύνους από την τεχνική καθυστέρηση των στελεχών μας στη βιομηχανία, συμβιβαστήκαμε με αυτή την καθυστέρηση και σκεφτόμασταν να ξεδιπλώσουμε την πλατιά σοσιαλιστική βιομηχανική οικοδόμηση με τη βοήθεια εχθρικά διακείμενων ειδικών, καταδικάζοντας τα οικονομικά μας στελέχη σε ρόλο κακού κομισάριου δίπλα σε αστούς ειδικούς. Θα πρέπει να θυμάστε πόσο άκεφα αναγνώρισαν τότε τα οικονομικά μας στελέχη τα λάθη τους, πόσο άκεφα αναγνώρισαν την τεχνική τους καθυστέρηση και πόσο δύσκολα αποδέχτηκαν το σύνθημα «να κατακτήσουμε την τεχνική». Και τώρα; Τα γεγονότα δείχνουν ότι το σύνθημα να «κατακτήσουμε την τεχνική» λειτούργησε και έδωσε τα αγαθά αποτελέσματά του. Τώρα διαθέτουμε δεκάδες και εκατοντάδες χιλιάδες εξαίρετα μπολσεβίκικα ο! ικονομικά στελέχη, τα οποία κατέχουν ήδη την τεχνική και κινούν τη βιομηχανία μας. Ομως αυτά τα στελέχη δε θα τα είχαμε, εάν το κόμμα υπέκυπτε, μπρος στο πείσμα των οικονομικών στελεχών που δεν επιθυμούσαν να αναγνωρίσουν την τεχνική τους καθυστέρηση, εάν το κόμμα δεν αναγνώριζε τότε τα λάθη του και δεν τα διόρθωνε έγκαιρα....
Η ανοιχτή αναγνώριση των λαθών μας και η τίμια διόρθωσή τους, αντιθέτως, μπορεί μόνο να ισχυροποιήσει το κόμμα μας, να ανεβάσει το κύρος του στα μάτια των εργατών, των αγροτών, της εργαζόμενης διανόησης, να ανυψώσει τη δύναμη και την ισχύ του κράτους μας. Αυτό είναι το κύριο. Να έχουμε με το μέρος μας την εργατιά, την αγροτιά, την εργαζόμενη διανόηση και όλα τα άλλα θα έρθουν.
6. Ο Λένιν μας έμαθε όχι μόνο να μαθαίνουμε τις μάζες, αλλά και να μαθαίνουμε από τις μάζες.
Τι σημαίνει αυτό;
Σημαίνει ότι εμείς οι καθοδηγητές, δεν πρέπει να ξιπαζόμαστε και πρέπει να κατανοούμε, ότι εάν εμείς είμαστε μέλη της ΚΕ ή λαϊκοί επίτροποι, αυτό δε σημαίνει ότι κατέχουμε όλες τις γνώσεις, τις απαραίτητες για να καθοδηγήσουμε σωστά. Το αξίωμα από μόνο του δε δίνει ούτε γνώσεις ούτε πείρα. Ο τίτλος πολύ περισσότερο.
Αυτό σημαίνει, ότι μόνο η εμπειρία μας, η εμπειρία των καθοδηγητών δε φθάνει για να καθοδηγήσουμε σωστά, ότι είναι απαραίτητο να συμπληρώσουμε την εμπειρία μας, την εμπειρία των καθοδηγητών, με την εμπειρία των μαζών, την εμπειρία των κομματικών μαζών, την εμπειρία της εργατικής τάξης, την εμπειρία του λαού.
Αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να χαλαρώσουμε ούτε για ένα λεπτό, ούτε να διαρρήξουμε τους δεσμούς μας με τις μάζες.
Τέλος, αυτό σημαίνει, ότι πρέπει να έχουμε τα αυτιά μας ανοιχτά στη φωνή των μαζών, στη φωνή των απλών μελών του κόμματος, στη φωνή των επονομαζομένων «μικρών ανθρώπων», στη φωνή του λαού.
Τι σημαίνει σωστά να καθοδηγούμε;
... Πρώτον, να βρούμε τη σωστή λύση του ζητήματος και τη σωστή λύση είναι αδύνατο να τη βρούμε χωρίς να υπολογίσουμε την εμπειρία των μαζών, οι οποίες νιώθουν στις πλάτες τους τα αποτελέσματα της καθοδήγησής μας.
Δεύτερον, να οργανώσουμε την υλοποίηση της σωστής λύσης, την οποία όμως είναι αδύνατο να την υλοποιήσουμε χωρίς την άμεση βοήθεια από την πλευρά των μαζών.
Τρίτον, να οργανώσουμε τον έλεγχο της υλοποίησης αυτής της απόφασης, τον οποίο και πάλι δεν μπορούμε να τον υλοποιήσουμε χωρίς την άμεση βοήθεια των μαζών....
Να τι σημαίνει όχι μόνο να μαθαίνουμε τις μάζες, αλλά και να μαθαίνουμε από τις μάζες.
Δύο παραδείγματα που υποδηλώνουν την ορθότητα αυτής της θέσης του Λένιν.
Ηταν μερικά χρόνια πριν. Εμείς, τα μέλη της ΚΕ, συζητούσαμε το ζήτημα της βελτίωσης της κατάστασης στο Ντονμπάς. Το σχέδιο μέτρων που μας παρουσιάστηκε από τη λαϊκή επιτροπή βαριάς βιομηχανίας ήταν σαφώς ανεπαρκές. Τρεις φορές επιστρέψαμε το σχέδιο στη λαϊκή επιτροπή της βαριάς βιομηχανίας. Τρεις φορές λάβαμε από τη λαϊκή επιτροπή τρία διαφορετικά σχέδια. Και παρ' όλα αυτά, ήταν αδύνατο να τα θεωρήσουμε ικανοποιητικά.
Τέλος, αποφασίσαμε να καλέσουμε από το Ντονμπάς μερικούς εργαζόμενους και απλούς οικονομικούς και επαγγελματίες εργαζόμενους. Τρεις μέρες συζητούσαμε μ' αυτούς τους συντρόφους. Και όλοι εμείς, τα μέλη της ΚΕ, έπρεπε να αναγνωρίσουμε, ότι αυτοί οι απλοί εργάτες, αυτοί οι «μικροί άνθρωποι» μπόρεσαν να μας υποδείξουν τη σωστή λύση. Θα πρέπει να θυμάστε τη γνωστή απόφαση της ΚΕ και του Συμβουλίου Λαϊκών Επιτρόπων για τα μέτρα βελτίωσης της εξόρυξης του κάρβουνου στο Ντονμπάς. Ετσι αυτή την απόφαση της ΚΕ και του Συμβουλίου Λαϊκών Επιτρόπων, η οποία αναγνωρίστηκε από όλους τους συντρόφους μας σαν σωστή και ακόμα σαν ιστορική απόφαση, μας την υπέδειξαν απλοί άνθρωποι από τα κάτω.
Αλλο παράδειγμα. Εχω υπόψη μου το παράδειγμα της συντρόφισσας Νικολάενκο. Ποια είναι αυτή η Νικολάενκο; Η Νικολάενκο είναι απλό μέλος του κόμματος. Είναι ένας συνηθισμένος «μικρός άνθρωπος». Ολόκληρο χρόνο έδινε σήματα για τη δυσάρεστη κατάσταση στην κομματική οργάνωση του Κιέβου, ξεμπρόστιασε την οικογενειοκρατία, τη μικροαστική προσέγγιση προς τους εργαζόμενους, την κατάπνιξη της αυτοκριτικής, την πίεση των τροτσκιστών δολιοφθορέων. Την έδιωξαν σαν μια ενοχλητική μύγα. Τέλος, για να την αποκρούσουν τη διέγραψαν από το κόμμα. Ούτε η οργάνωση του Κιέβου, ούτε η ΚΕ του ΚΚ (μπ) Ουκρανίας τη βοήθησαν να αποδείξει την αλήθεια. Μόνο η παρέμβαση της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος βοήθησε στο να ξεδιαλυθεί αυτός ο περίπλοκος κόμβος. Και τι ξεκαθαρίστηκε μετά την εξέταση της υπόθεσης; Εγινε ξεκάθαρο ότι η Νικολάενκο είχε δίκιο και η οργάνωση του Κιέβου άδικο. Ούτε λιγότερο ούτε περισσότερο. Τέλος πάντων, ποια είναι αυτή η Νικολάενκο; Βεβαίως, δεν είναι μέλος της ΚΕ, ούτε λαϊκής επιτροπής, ούτε γραμματέας επαρχιακής οργάνωσης του Κιέβου, ούτε γραμματέας κάποιου πυρήνα, είναι μόνο απλό μέλος του κόμματος...
7. Τέλος ένα ακόμα ζήτημα. Εχω υπόψη μου το ζήτημα της τυπικής και ξέψυχο-γραφειοκρατικής σχέσης μερικών κομματικών μας συντρόφων σε ό,τι αφορά την τύχη των μελών του κόμματος, που θεωρούν το κόμμα ξενοδοχείο, καθώς και για το ζήτημα της διαγραφής από τις γραμμές του κόμματος ή της επανένταξης διαγραφέντων στο κόμμα. Και όλα αυτά, επειδή μερικοί κομματικοί μας καθοδηγητές υποφέρουν από έλλειψη προσοχής προς τους ανθρώπους, προς τα μέλη του κόμματος, προς τους εργάτες. Πολύ περισσότερο που δεν εμβαθύνουν στα μέλη του κόμματος, δε γνωρίζουν πώς ζουν και πώς αναπτύσσονται, δε γνωρίζουν καθόλου τους εργαζόμενους. Γι' αυτό και δεν έχουν ατομική προσέγγιση προς τα μέλη του κόμματος, προς τους εργάτες του κόμματος.
Και ακριβώς γι' αυτό, επειδή δε διαθέτουν ατομική προσέγγιση κατά την εκτίμηση των μελών του κόμματος, των εργατών του κόμματος, συνήθως λειτουργούν στα κουτουρού, χωρίς μέτρο, είτε τους επαινούν αδιακρίτως, είτε τους εξοντώνουν το ίδιο αδιακρίτως, διαγράφουν από το κόμμα κατά χιλιάδες και δεκάδες χιλιάδες...
Διαγράφοντας από το κόμμα χιλιάδες και δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους το θεωρούν καλή υπόθεση, παρηγορούμενοι με το ότι το κόμμα είναι δυο εκατομμύρια και μερικές δεκάδες χιλιάδες διαγραμμένοι δεν μπορούν να αλλάξουν την κατάσταση στο κόμμα. Με έναν τέτοιο τρόπο, μπορούν να προσεγγίζουν τα μέλη του κόμματος μόνο άνθρωποι που είναι βαθιά αντικομματικοί.
Σαν αποτέλεσμα αυτής της άψυχης σχέσης προς τους ανθρώπους, προς τα μέλη του κόμματος και τους εργάτες τους κόμματος, τεχνητά δημιουργείται δυσαρέσκεια και οργή σε ένα μέρος του κόμματος και οι διπρόσωποι τροτσκιστές επιδέξια αρπάζουν τέτοιους οργισμένους συντρόφους και ξέρουν να τους σύρουν μαζί τους στο βούρκο της τροτσκιστικής δολιοφθοράς...
Διαγράφουν σε μεγάλο βαθμό για τη λεγόμενη παθητικότητα. Τι είναι η παθητικότητα; Θεωρούν, από ό,τι φαίνεται, ότι εάν το μέλος του κόμματος δεν έχει αφομοιώσει το πρόγραμμα του κόμματος, τότε αυτό είναι παθητικό και πρέπει να διαγραφεί. Ομως αυτό είναι λάθος σύντροφοι. Είναι αδύνατο κατά τρόπο σχολαστικό να προσεγγίζουμε το καταστατικό του κόμματός μας. Για να αφομοιώσουμε το πρόγραμμα του κόμματος, θα πρέπει να είμαστε πραγματικοί μαρξιστές, δοκιμασμένοι και θεωρητικά προετοιμασμένοι. Δεν ξέρω, αν θα βρούμε πολλά μέλη του κόμματος, τα οποία ήδη αφομοίωσαν το πρόγραμμα του κόμματός μας, έγιναν πραγματικοί μαρξιστές, θεωρητικά προετοιμασμένοι και δοκιμασμένοι. Εάν προχωρήσουμε παραπέρα μ' αυτό το ζήτημα, τότε θα έπρεπε να αφήσουμε στο κόμμα μόνο διανοούμενους και γενικά ανθρώπους επιστήμονες. Ποιος χρειάζεται τέτοιο κόμμα; Εχουμε τη δοκιμασμένη λενινιστική διατύπωση για το ποιος μπορεί να είναι μέλος του κόμματος που άντεξε σε όλες τις δοκιμασίες...
Δε χρειάζεται να αποδείξουμε ότι έχει δίκιο ο Λένιν και όχι οι κομματικοί μας σύντροφοι που χάνονται φλυαρώντας για την αφομοίωση του προγράμματος. Αυτό είναι κατανοητό. Εάν το κόμμα ξεκινούσε από το ότι μέλη του κόμματος μπορούν να είναι μόνο τέτοιοι σύντροφοι, οι οποίοι ήδη έχουν αφομοιώσει το πρόγραμμα και είναι θεωρητικά προετοιμασμένοι μαρξιστές, τότε δε θα δημιουργούσε στο κόμμα χιλιάδες ομίλους, εκατοντάδες κομματικές σχολές, όπου τα μέλη του κόμματος τα μορφώνουν στο μαρξισμό και τα βοηθούν να κατανοήσουν το πρόγραμμα του κόμματος...
Θα 'πρεπε, για να διορθώσουμε την πολιτική μας στο ζήτημα της εισδοχής νέων μελών και της διαγραφής από το κόμμα, να ξεμπερδέψουμε με την τσαπατσούλικη προσέγγιση του ζητήματος της παθητικότητας.
Ομως γι' αυτό απαιτείται προσοχή προς τους ανθρώπους, προς τα μέλη του κόμματος, προς την τύχη των μελών του κόμματος. Ακριβώς αυτό δεν υπάρχει σε μερικούς συντρόφους μας.
Καιρός, σύντροφοι να ξεμπερδέψουμε με αυτή τη δυσωδία.
5 Μάρτη 1937
Στην εισήγησή μου μίλησα για τα βασικά ζητήματα της υπόθεσης που συζητάμε. Οι τοποθετήσεις έδειξαν ότι τώρα πλέον, σε μας είναι ξεκάθαρο πως υπάρχει κατανόηση των καθηκόντων και ετοιμότητα να εξαλείψουμε τις αδυναμίες της δουλιάς μας. Ομως, οι τοποθετήσεις έδειξαν ακόμη, ότι υπάρχουν μερικά συγκεκριμένα ζητήματα οργανωτικο - πολιτικά του κόμματος, τα οποία δεν τα έχουμε και τόσο ξεκάθαρα. Τέτοια ζητήματα καταμέτρησα επτά.
Επιτρέψτε μου να πω μερικά λόγια για αυτά τα ζητήματα.
1. Πώς πρακτικά θα εκπληρώσουμε το καθήκον του δυναμώματος της κομματικο -πολιτικής δουλιάς, το καθήκον της απελευθέρωσης των κομματικών οργανώσεων από τις οικονομικές λεπτομέρειες; Οπως φάνηκε από τις τοποθετήσεις, μερικοί σύντροφοι έχουν την τάση, να βγάλουν απ' αυτό το λαθεμένο συμπέρασμα ότι τάχα θα πρέπει να ξεφύγουμε από τη δουλιά την οικονομική. Τέλος πάντων υπήρχαν φωνές: ότι τώρα, δόξα τω θεώ, θα απελευθερωθούμε από τις οικονομικές υποθέσεις, ότι τώρα μπορούμε να ασχοληθούμε με την κομματικο-πολιτική δουλιά. Είναι, άραγε, σωστό αυτό το συμπέρασμα; Οχι, δεν είναι σωστό. Οταν οι κομματικοί μας σύντροφοι απασχολημένοι από τις οικονομικές επιτυχίες, απομακρύνθηκαν από την πολιτική, αυτό ήταν μια υπερβολή που μας στοίχισε μεγάλες θυσίες. Εάν τώρα κάποιοι σύντροφοί μας, που αρπάχτηκ! αν από το δυνάμωμα της κομματικο-πολιτικής δουλιάς, σκέπτονται να απομακρυνθούν από την οικονομία, αυτό είναι μια άλλη υπερβολή, η οποία θα μας στοιχίσει όχι λιγότερες θυσίες. Είναι αδύνατο να μεταπηδάμε από τη μια υπερβολή στην άλλη. Είναι αδύνατο να αποσπάμε την πολιτική από την οικονομία. Δεν μπορούμε να αποσπαστούμε από την πολιτική, όπως επίσης δεν μπορούμε να αποσπαστούμε από την οικονομία. Για μια πολύ καλή μελέτη, οι άνθρωποι συνήθως ξεχωρίζουν μεθοδολογικά τα ζητήματα της οικονομίας από τα ζητήματα της πολιτικής. Ομως αυτό γίνεται μόνο μεθοδολογικά, τεχνητά, μόνο για την καλύτερη μελέτη.
Στη ζωή, αντιθέτως, στην πρακτική, η πολιτική και η οικονομία είναι αδιάρρηκτα δεμένα. Υπάρχουν μαζί και ενεργούν μαζί. Και αυτός που σκέπτεται στην πρακτική μας δουλιά να αποσπάσει την οικονομία από την πολιτική, να δυναμώσει την οικονομική δουλιά σε βάρος της πολιτικής ή και αντιθέτως να δυναμώσει την πολιτική δουλιά σε βάρος της οικονομικής δουλιάς, αυτός οπωσδήποτε θα βρεθεί σε αδιέξοδο.
Το νόημα του γνωστού σημείου του σχεδίου απόφασης για την απελευθέρωση των κομματικών οργανώσεων από τις οικονομικές λεπτομέρειες και το δυνάμωμα της κομματικο-πολιτικής δουλιάς δε βρίσκεται στην απόσπαση από την οικονομική δουλιά και την οικονομική καθοδήγηση, αλλά μόνο στο ότι δε θα πρέπει να επιτρέψουμε άλλο την πρακτική της υποκατάστασης και της απρόσωπης εμφάνισης των οικονομικών οργάνων, ειδικότερα μεταξύ αυτών των εδαφικών οικονομικών οργάνων από τις κομματικές μας οργανώσεις. Εγινε απαραίτητο να κατακτήσουμε την μπολσεβίκικη μέθοδο καθοδήγησης των οικονομικών οργάνων, που είναι η συστηματική βοήθεια προς αυτά τα όργανα, η συστηματική ενίσχυσή τους και η καθοδήγηση της οικονομίας όχι δίπλα αλλά μέσω αυτών των οργάνων....
2. Δυο λόγια για τους δολιοφθορείς, επιδρομείς, κατασκόπους και άλλους. Νομίζω, τώρα ότι είναι καθαρό σε όλους, πως οι σύγχρονοι δολιοφθορείς και επιδρομείς, κάτω από όποια σημαία και αν εμφανίζονται, τροτσκιστική ή μπουχαρινική, προ πολλού έπαψαν να αποτελούν πολιτικό ρεύμα στο εργατικό κίνημα, ότι έχουν μετατραπεί σε χωρίς αρχές και ιδέες συμμορία επαγγελματιών δολιοφθορέων, επιδρομέων, κατασκόπων, δολοφόνων. Είναι κατανοητό πως αυτούς τους κύριους πρέπει να τους κατατροπώσουμε και να τους τσακίσουμε ανελέητα, σαν εχθρούς της εργατικής τάξης, σαν προδότες της πατρίδας μας. Αυτό είναι καθαρό και δε χρειάζεται περαιτέρω επεξήγηση.
Να ένα ζήτημα: Πώς πρακτικά θα εκπληρώσουμε το καθήκον της διάλυσης και αφανισμού των Ιαπωνο-γερμανών πρακτόρων του τροτσκισμού; Σημαίνει άραγε αυτό, ότι πρέπει να κτυπήσουμε και να αφανίσουμε όχι μόνο τους πραγματικούς τροτσκιστές, αλλά και αυτούς, οι οποίοι κάποτε ταλαντεύτηκαν προς τον τροτσκισμό, αλλά μετά, έχουν ξεφύγει ήδη προ πολλού από τον τροτσκισμό, να κτυπήσουμε όχι μόνο αυτούς που πραγματικά είναι τροτσκιστές πράκτορες της δολιοφθοράς, αλλά και αυτούς οι οποίοι πέρασαν τυχαία από το δρόμο που πέρασε ο ένας ή ο άλλος τροτσκιστής; Υπήρξαν και τέτοιες φωνές στην ολομέλεια. Μπορεί άραγε να θεωρηθεί τέτοια προσέγγιση στην απόφαση σαν σωστή; Οχι, είναι αδύνατο να τη θεωρούμε σωστή. Σε αυτό το ζήτημα, όπως και σε όλα τα άλλα ζητήματα, είναι απαραίτητο να υπάρξει διαφορετική προσέγγιση κατ' άτομο. Είναι αδύνατο να τους βάλουμε όλους σε ένα τσουβάλι. Τέτοιο τσουβάλιασμα θα 'ταν προσέγγιση που θα μπορούσε να βλάψει μόνο την υπόθεση της πάλης με τους πραγματικούς τροτσκιστές δολιοφθορείς και κατασκόπους.
Μεταξύ των υπευθύνων συντρόφων μας υπάρχουν και κάποιοι πρώην τροτσκιστές, οι οποίοι προ πολλού αποσπάστηκαν από τον τροτσκισμό και διεξάγουν την πάλη με τον τροτσκισμό όχι χειρότερα, αλλά καλύτερα από μερικούς σεβαστούς συντρόφους, που δεν έτυχε να ταλαντευτούν προς τον τροτσκισμό. Θα ήταν βλακεία να δυσφημίσουμε τώρα τέτοιους συντρόφους.
Μεταξύ των συντρόφων μας, υπάρχουν και τέτοιοι οι οποίοι ιδεολογικά στέκονταν πάντα ενάντια στον τροτσκισμό, όμως ανεξάρτητα απ' αυτό διατηρούσαν προσωπικές επαφές με ορισμένους τροτσκιστές, τις οποίες και έκοψαν μόλις αντιλήφθηκαν την πρακτική φυσιογνωμία των τροτσκιστών. Δεν είναι καλό, βέβαια, το ότι καθυστερημένα διέκοψαν την προσωπική φιλική σχέση με ορισμένους τροτσκιστές. Ομως, θα ήταν βλακεία να τους τσουβαλιάσουμε με τους τροτσκιστές.
3. Τι σημαίνει σωστά να επιλέξουμε εργαζόμενους και σωστά να τους κατανείμουμε σε δουλιά;
Αυτό σημαίνει να επιλέξουμε εργαζόμενους, πρώτον ως προς το πολιτικό κριτήριο, δηλαδή άξιους πολιτικής εμπιστοσύνης και δεύτερον, ως προς το υπηρεσιακό κριτήριο, δηλαδή από την ικανότητα να εκτελέσουν τη συγκεκριμένη εργασία.
Αυτό σημαίνει να μη μετατρέψουμε την υπηρεσιακή προσέγγιση σε ωφελιμιστική, όπου οι άνθρωποι ενδιαφέρονται μόνο για τις υπηρεσιακές ικανότητες των εργαζομένων, αλλά δεν ενδιαφέρονται για την πολιτική τους φυσιογνωμία. Αυτό σημαίνει να μη μετατρέψουμε την πολιτική προσέγγιση σε μοναδική και τελειωτική, όπου οι άνθρωποι ενδιαφέρονται μόνο για την πολιτική φυσιογνωμία των εργαζομένων, αλλά δεν ενδιαφέρονται για τις υπηρεσιακές τους ικανότητες.
Μπορούμε άραγε να πούμε πως αυτός ο μπολσεβίκικος κανόνας εκπληρώνεται από τους κομματικούς μας συντρόφους; Δυστυχώς δεν μπορούμε. Εδώ στην Ολομέλεια μιλήσαμε ήδη γι' αυτό. Ομως δεν τα είπαμε όλα. Το ζήτημα είναι ότι αυτός ο δοκιμασμένος κανόνας παραβιάζεται στην πρακτική μας πολύ συχνά και μάλιστα με τον πιο βάρβαρο τρόπο. Ολο και πιο συχνά επιλέγονται εργαζόμενοι όχι με αντικειμενικά κριτήρια, αλλά με κριτήρια τυχαία, υποκειμενικά, μικροαστικά. Επιλέγονται συχνότερα οι επονομαζόμενοι γνωστοί, φίλοι, συντοπίτες, προσωπικά αφοσιωμένοι άνθρωποι, μάστορες στο παίνεμα των ανωτέρων τους, άσχετα από την πολιτική και υπηρεσιακή χρησιμότητα και ικανότητά τους....
4. Τι σημαίνει, να ελέγχονται οι εργαζόμενοι, να ελέγχεται η εκτέλεση των καθηκόντων;
Να ελέγχουμε τους εργαζόμενους, σημαίνει να τους ελέγχουμε όχι στη βάση των υποσχέσεων και δηλώσεών τους, αλλά από τα αποτελέσματα της δουλιάς τους....
Είναι άραγε απαραίτητος τέτοιος έλεγχος; Αναμφισβήτητα είναι. Είναι απαραίτητος, πρώτον, γιατί μόνον τέτοιος έλεγχος δίνει τη δυνατότητα να προσδιορίσεις τα πραγματικά ποιοτικά χαρακτηριστικά του εργαζόμενου. Είναι απαραίτητος, δεύτερον, γιατί μόνον τέτοιος έλεγχος δίνει τη δυνατότητα να προσδιορίσεις τα πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες του εκτελεστικού μηχανισμού. Είναι απαραίτητος, τρίτον, γιατί μόνον τέτοιος έλεγχος δίνει τη δυνατότητα να προσδιορίσεις τα πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες των ίδιων των καθηκόντων.
Μερικοί σύντροφοι θεωρούν ότι οι άνθρωποι μπορούν να ελεγχθούν μόνο από τα πάνω, όταν οι καθοδηγητές ελέγχουν τους καθοδηγούμενους στα αποτελέσματα της εργασίας τους. Είναι λάθος. Ο έλεγχος από τα πάνω, βέβαια, είναι απαραίτητος σαν ένα πραγματικό μέτρο ελέγχου των ανθρώπων και της εκτέλεσης των καθηκόντων. Ομως ο έλεγχος από τα πάνω είναι μακριά ακόμη και δεν ολοκληρώνει όλη την υπόθεση του ελέγχου. Υπάρχει ακόμη και το άλλο είδος ελέγχου, ο έλεγχος από τα κάτω, όταν οι μάζες, όταν οι καθοδηγούμενοι ελέγχουν τους καθοδηγητές, εντοπίζουν τα λάθη τους και υποδεικνύουν τους δρόμους διόρθωσής τους. Αυτό το είδος ελέγχου είναι ένας από τους πλέον ενεργητικούς τρόπους ελέγχου των ανθρώπων.
Οι κομματικές μάζες ελέγχουν τους καθοδηγητές τους στα ακτίφ, στις συνδιασκέψεις, στα συνέδρια μέσα από τους απολογισμούς τους, με την κριτική των αδυναμιών, τέλος, με την εκλογή ή τη μη εκλογή στα καθοδηγητικά όργανα αυτών ή άλλων καθοδηγητών συντρόφων. Η ακριβής εφαρμογή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού στο κόμμα, όπως το απαιτεί το καταστατικό του κόμματός μας, η άνευ όρων εκλογιμότητα των οργάνων, το δικαίωμα έκθεσης ή απόρριψης υποψηφίων, η μυστική ψηφοφορία, η ελευθερία της κριτικής και της αυτοκριτικής, όλα αυτά και άλλα παρόμοια μέτρα είναι αναγκαίο να τα υλοποιήσουμε στη ζωή, για να μπορούμε ανάμεσα στ' άλλα να διευκολύνουμε τον έλεγχο των καθοδηγητών του κόμματος από πλευράς των κομματικών μαζών.
Οι μη κομματικές μάζες ελέγχουν τους οικονομικούς, επαγγελματικούς και άλλους καθοδηγητές σε μη κομματικά ακτίφ, σε μαζικά συμβούλια διαφόρων ειδών, όπου ακούν τους απολογισμούς των καθοδηγητών, κάνουν κριτική στις αδυναμίες και καθορίζουν τους δρόμους διόρθωσής τους.
Τέλος, ο λαός ελέγχει τους καθοδηγητές της χώρας στη διάρκεια των εκλογών στα όργανα εξουσίας της Σοβιετικής Ενωσης, μέσω των γενικής, ίσης, άμεσης και μυστικής ψηφοφορίας.
Το καθήκον βρίσκεται στη συνένωση του ελέγχου από τα πάνω με τον έλεγχο από τα κάτω.
5. Τι σημαίνει να μάθουν τα στελέχη από τα λάθη τους;
Ο Λένιν μάς έμαθε ότι η συνειδητή ανάδειξη των λαθών του κόμματος, η μελέτη των αιτιών που γέννησαν αυτά τα λάθη, ο καθορισμός των δρόμων, των απαραίτητων για τη διόρθωση αυτών των λαθών, είναι από τα πλέον πιστά μέσα σωστής μόρφωσης και διαπαιδαγώγησης των κομματικών στελεχών, μόρφωσης και διαπαιδαγώγησης της εργατικής τάξης και των εργαζόμενων μαζών. Ο Λένιν λέει:
«Η στάση ενός πολιτικού κόμματος απέναντι στα λάθη του είναι ένα από τα σπουδαιότερα και ασφαλέστερα κριτήρια για τη σοβαρότητα του κόμματος και την εκπλήρωση στην πράξη από μέρους του, των υποχρεώσεών του απέναντι στην τάξη του και στις εργαζόμενες μάζες. Να αναγνωρίζει ανοικτά το λάθος του, να βρίσκει τις αιτίες του λάθους, να αναλύει την κατάσταση που το γέννησε, να εξετάζει προσεκτικά τα μέσα για τη διόρθωση του λάθους - αυτό είναι το γνώρισμα ενός σοβαρού κόμματος, αυτό θα πει εκπλήρωση από μέρους του, των υποχρεώσεών του, αυτό θα πει διαπαιδαγώγηση και μόρφωση της τάξης και έπειτα της μάζας».
Αυτό σημαίνει, ότι υποχρέωση των μπολσεβίκων αποτελεί όχι η συγκάλυψη των λαθών μας, ούτε η υπεκφυγή από το ζήτημα των λαθών, όπως συμβαίνει συχνά, αλλά η τίμια και ανοικτή αναγνώριση των λαθών μας, ο τίμιος και ανοικτός καθορισμός των δρόμων για τη διόρθωση αυτών των λαθών, η τίμια και ανοικτή διόρθωση των λαθών μας....
Μόνο σ' αυτή την κατεύθυνση, μόνο σε ατμόσφαιρα ανοικτής και τίμιας αυτοκριτικής μπορούμε να διαπαιδαγωγήσουμε πραγματικά μπολσεβίκικα στελέχη, μπορούμε να διαπαιδαγωγήσουμε πραγματικούς μπολσεβίκους αρχηγούς.
Δύο παραδείγματα που δηλώνουν την ορθότητα των θέσεων του Λένιν.
Για παράδειγμα, τα λάθη μας με την κολχόζνικη οικοδόμηση. Θα πρέπει να θυμάστε, το 1930, όταν οι κομματικοί μας σύντροφοι σκέφτονταν να λύσουν το δυσκολότατο ζήτημα του περάσματος της αγροτιάς στην κολχόζνικη οικοδόμηση σε διάστημα 3-4 μηνών και όταν η ΚΕ ήταν αναγκασμένη να αναχαιτίσει τους παρασυρθέντες συντρόφους. Αυτή ήταν μια από τις πλέον επικίνδυνες περιόδους στη ζωή του κόμματός μας. Το λάθος ήταν ότι οι κομματικοί μας σύντροφοι ξέχασαν τον εθελοντικό χαρακτήρα της κολχόζνικης οικοδόμησης, ξέχασαν ότι είναι αδύνατο το πέρασμα της αγροτιάς στον κολχόζνικο δρόμο με διοικητικές πιέσεις, ξέχασαν ότι η κολχόζνικη οικοδόμηση απαιτεί όχι μερικούς μήνες, αλλά μερικά χρόνια λεπτομερούς και προσχεδιασμένης δουλιάς. Τα ξέχασαν όλα αυτά και δεν ήθελαν να αναγνωρίσουν το λάθος τους. Θα πρέπει να θυμάστε, ότι οι υποδείξεις της ΚΕ για τον ίλιγγο από τις επιτυχίες και για το ότι οι σύντροφοί μας δε θα πρέπ! ει να προτρέχουν, αποσπασμένοι από την πραγματική κατάσταση, έγιναν εχθρικά δεκτές. Ομως αυτό δε συγκράτησε την ΚΕ από το να πάει κόντρα στο ρεύμα και να στρέψει τους κομματικούς μας συντρόφους στο σωστό δρόμο. Και τώρα; Τώρα είναι καθαρό σε όλους, ότι το κόμμα πέτυχε αυτό που ήθελε, στρέφοντας τους κομματικούς μας συντρόφους στο σωστό δρόμο. Τώρα διαθέτουμε δεκάδες χιλιάδες έξοχα στελέχη από τους αγρότες και στην κολχόζνικη οικοδόμηση και στην κολχόζνικη καθοδήγηση. Αυτά τα στελέχη μορφώθηκαν και διαπαιδαγωγήθηκαν από τα λάθη του 1930. Ομως, αυτά τα στελέχη δε θα τα είχαμε, εάν το κόμμα δεν αναγνώριζε τότε τα λάθη του και δεν τα διόρθωνε έγκαιρα.
Αλλο παράδειγμα από τον τομέα της βιομηχανικής οικοδόμησης. Εχω υπόψη μου τα λάθη μας της περιόδου της σαχτικής δολιοφθοράς. Τα λάθη μας ήταν στο ότι δεν υπολογίσαμε όλους τους κινδύνους από την τεχνική καθυστέρηση των στελεχών μας στη βιομηχανία, συμβιβαστήκαμε με αυτή την καθυστέρηση και σκεφτόμασταν να ξεδιπλώσουμε την πλατιά σοσιαλιστική βιομηχανική οικοδόμηση με τη βοήθεια εχθρικά διακείμενων ειδικών, καταδικάζοντας τα οικονομικά μας στελέχη σε ρόλο κακού κομισάριου δίπλα σε αστούς ειδικούς. Θα πρέπει να θυμάστε πόσο άκεφα αναγνώρισαν τότε τα οικονομικά μας στελέχη τα λάθη τους, πόσο άκεφα αναγνώρισαν την τεχνική τους καθυστέρηση και πόσο δύσκολα αποδέχτηκαν το σύνθημα «να κατακτήσουμε την τεχνική». Και τώρα; Τα γεγονότα δείχνουν ότι το σύνθημα να «κατακτήσουμε την τεχνική» λειτούργησε και έδωσε τα αγαθά αποτελέσματά του. Τώρα διαθέτουμε δεκάδες και εκατοντάδες χιλιάδες εξαίρετα μπολσεβίκικα ο! ικονομικά στελέχη, τα οποία κατέχουν ήδη την τεχνική και κινούν τη βιομηχανία μας. Ομως αυτά τα στελέχη δε θα τα είχαμε, εάν το κόμμα υπέκυπτε, μπρος στο πείσμα των οικονομικών στελεχών που δεν επιθυμούσαν να αναγνωρίσουν την τεχνική τους καθυστέρηση, εάν το κόμμα δεν αναγνώριζε τότε τα λάθη του και δεν τα διόρθωνε έγκαιρα....
Η ανοιχτή αναγνώριση των λαθών μας και η τίμια διόρθωσή τους, αντιθέτως, μπορεί μόνο να ισχυροποιήσει το κόμμα μας, να ανεβάσει το κύρος του στα μάτια των εργατών, των αγροτών, της εργαζόμενης διανόησης, να ανυψώσει τη δύναμη και την ισχύ του κράτους μας. Αυτό είναι το κύριο. Να έχουμε με το μέρος μας την εργατιά, την αγροτιά, την εργαζόμενη διανόηση και όλα τα άλλα θα έρθουν.
6. Ο Λένιν μας έμαθε όχι μόνο να μαθαίνουμε τις μάζες, αλλά και να μαθαίνουμε από τις μάζες.
Τι σημαίνει αυτό;
Σημαίνει ότι εμείς οι καθοδηγητές, δεν πρέπει να ξιπαζόμαστε και πρέπει να κατανοούμε, ότι εάν εμείς είμαστε μέλη της ΚΕ ή λαϊκοί επίτροποι, αυτό δε σημαίνει ότι κατέχουμε όλες τις γνώσεις, τις απαραίτητες για να καθοδηγήσουμε σωστά. Το αξίωμα από μόνο του δε δίνει ούτε γνώσεις ούτε πείρα. Ο τίτλος πολύ περισσότερο.
Αυτό σημαίνει, ότι μόνο η εμπειρία μας, η εμπειρία των καθοδηγητών δε φθάνει για να καθοδηγήσουμε σωστά, ότι είναι απαραίτητο να συμπληρώσουμε την εμπειρία μας, την εμπειρία των καθοδηγητών, με την εμπειρία των μαζών, την εμπειρία των κομματικών μαζών, την εμπειρία της εργατικής τάξης, την εμπειρία του λαού.
Αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να χαλαρώσουμε ούτε για ένα λεπτό, ούτε να διαρρήξουμε τους δεσμούς μας με τις μάζες.
Τέλος, αυτό σημαίνει, ότι πρέπει να έχουμε τα αυτιά μας ανοιχτά στη φωνή των μαζών, στη φωνή των απλών μελών του κόμματος, στη φωνή των επονομαζομένων «μικρών ανθρώπων», στη φωνή του λαού.
Τι σημαίνει σωστά να καθοδηγούμε;
... Πρώτον, να βρούμε τη σωστή λύση του ζητήματος και τη σωστή λύση είναι αδύνατο να τη βρούμε χωρίς να υπολογίσουμε την εμπειρία των μαζών, οι οποίες νιώθουν στις πλάτες τους τα αποτελέσματα της καθοδήγησής μας.
Δεύτερον, να οργανώσουμε την υλοποίηση της σωστής λύσης, την οποία όμως είναι αδύνατο να την υλοποιήσουμε χωρίς την άμεση βοήθεια από την πλευρά των μαζών.
Τρίτον, να οργανώσουμε τον έλεγχο της υλοποίησης αυτής της απόφασης, τον οποίο και πάλι δεν μπορούμε να τον υλοποιήσουμε χωρίς την άμεση βοήθεια των μαζών....
Να τι σημαίνει όχι μόνο να μαθαίνουμε τις μάζες, αλλά και να μαθαίνουμε από τις μάζες.
Δύο παραδείγματα που υποδηλώνουν την ορθότητα αυτής της θέσης του Λένιν.
Ηταν μερικά χρόνια πριν. Εμείς, τα μέλη της ΚΕ, συζητούσαμε το ζήτημα της βελτίωσης της κατάστασης στο Ντονμπάς. Το σχέδιο μέτρων που μας παρουσιάστηκε από τη λαϊκή επιτροπή βαριάς βιομηχανίας ήταν σαφώς ανεπαρκές. Τρεις φορές επιστρέψαμε το σχέδιο στη λαϊκή επιτροπή της βαριάς βιομηχανίας. Τρεις φορές λάβαμε από τη λαϊκή επιτροπή τρία διαφορετικά σχέδια. Και παρ' όλα αυτά, ήταν αδύνατο να τα θεωρήσουμε ικανοποιητικά.
Τέλος, αποφασίσαμε να καλέσουμε από το Ντονμπάς μερικούς εργαζόμενους και απλούς οικονομικούς και επαγγελματίες εργαζόμενους. Τρεις μέρες συζητούσαμε μ' αυτούς τους συντρόφους. Και όλοι εμείς, τα μέλη της ΚΕ, έπρεπε να αναγνωρίσουμε, ότι αυτοί οι απλοί εργάτες, αυτοί οι «μικροί άνθρωποι» μπόρεσαν να μας υποδείξουν τη σωστή λύση. Θα πρέπει να θυμάστε τη γνωστή απόφαση της ΚΕ και του Συμβουλίου Λαϊκών Επιτρόπων για τα μέτρα βελτίωσης της εξόρυξης του κάρβουνου στο Ντονμπάς. Ετσι αυτή την απόφαση της ΚΕ και του Συμβουλίου Λαϊκών Επιτρόπων, η οποία αναγνωρίστηκε από όλους τους συντρόφους μας σαν σωστή και ακόμα σαν ιστορική απόφαση, μας την υπέδειξαν απλοί άνθρωποι από τα κάτω.
Αλλο παράδειγμα. Εχω υπόψη μου το παράδειγμα της συντρόφισσας Νικολάενκο. Ποια είναι αυτή η Νικολάενκο; Η Νικολάενκο είναι απλό μέλος του κόμματος. Είναι ένας συνηθισμένος «μικρός άνθρωπος». Ολόκληρο χρόνο έδινε σήματα για τη δυσάρεστη κατάσταση στην κομματική οργάνωση του Κιέβου, ξεμπρόστιασε την οικογενειοκρατία, τη μικροαστική προσέγγιση προς τους εργαζόμενους, την κατάπνιξη της αυτοκριτικής, την πίεση των τροτσκιστών δολιοφθορέων. Την έδιωξαν σαν μια ενοχλητική μύγα. Τέλος, για να την αποκρούσουν τη διέγραψαν από το κόμμα. Ούτε η οργάνωση του Κιέβου, ούτε η ΚΕ του ΚΚ (μπ) Ουκρανίας τη βοήθησαν να αποδείξει την αλήθεια. Μόνο η παρέμβαση της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος βοήθησε στο να ξεδιαλυθεί αυτός ο περίπλοκος κόμβος. Και τι ξεκαθαρίστηκε μετά την εξέταση της υπόθεσης; Εγινε ξεκάθαρο ότι η Νικολάενκο είχε δίκιο και η οργάνωση του Κιέβου άδικο. Ούτε λιγότερο ούτε περισσότερο. Τέλος πάντων, ποια είναι αυτή η Νικολάενκο; Βεβαίως, δεν είναι μέλος της ΚΕ, ούτε λαϊκής επιτροπής, ούτε γραμματέας επαρχιακής οργάνωσης του Κιέβου, ούτε γραμματέας κάποιου πυρήνα, είναι μόνο απλό μέλος του κόμματος...
7. Τέλος ένα ακόμα ζήτημα. Εχω υπόψη μου το ζήτημα της τυπικής και ξέψυχο-γραφειοκρατικής σχέσης μερικών κομματικών μας συντρόφων σε ό,τι αφορά την τύχη των μελών του κόμματος, που θεωρούν το κόμμα ξενοδοχείο, καθώς και για το ζήτημα της διαγραφής από τις γραμμές του κόμματος ή της επανένταξης διαγραφέντων στο κόμμα. Και όλα αυτά, επειδή μερικοί κομματικοί μας καθοδηγητές υποφέρουν από έλλειψη προσοχής προς τους ανθρώπους, προς τα μέλη του κόμματος, προς τους εργάτες. Πολύ περισσότερο που δεν εμβαθύνουν στα μέλη του κόμματος, δε γνωρίζουν πώς ζουν και πώς αναπτύσσονται, δε γνωρίζουν καθόλου τους εργαζόμενους. Γι' αυτό και δεν έχουν ατομική προσέγγιση προς τα μέλη του κόμματος, προς τους εργάτες του κόμματος.
Και ακριβώς γι' αυτό, επειδή δε διαθέτουν ατομική προσέγγιση κατά την εκτίμηση των μελών του κόμματος, των εργατών του κόμματος, συνήθως λειτουργούν στα κουτουρού, χωρίς μέτρο, είτε τους επαινούν αδιακρίτως, είτε τους εξοντώνουν το ίδιο αδιακρίτως, διαγράφουν από το κόμμα κατά χιλιάδες και δεκάδες χιλιάδες...
Διαγράφοντας από το κόμμα χιλιάδες και δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους το θεωρούν καλή υπόθεση, παρηγορούμενοι με το ότι το κόμμα είναι δυο εκατομμύρια και μερικές δεκάδες χιλιάδες διαγραμμένοι δεν μπορούν να αλλάξουν την κατάσταση στο κόμμα. Με έναν τέτοιο τρόπο, μπορούν να προσεγγίζουν τα μέλη του κόμματος μόνο άνθρωποι που είναι βαθιά αντικομματικοί.
Σαν αποτέλεσμα αυτής της άψυχης σχέσης προς τους ανθρώπους, προς τα μέλη του κόμματος και τους εργάτες τους κόμματος, τεχνητά δημιουργείται δυσαρέσκεια και οργή σε ένα μέρος του κόμματος και οι διπρόσωποι τροτσκιστές επιδέξια αρπάζουν τέτοιους οργισμένους συντρόφους και ξέρουν να τους σύρουν μαζί τους στο βούρκο της τροτσκιστικής δολιοφθοράς...
Διαγράφουν σε μεγάλο βαθμό για τη λεγόμενη παθητικότητα. Τι είναι η παθητικότητα; Θεωρούν, από ό,τι φαίνεται, ότι εάν το μέλος του κόμματος δεν έχει αφομοιώσει το πρόγραμμα του κόμματος, τότε αυτό είναι παθητικό και πρέπει να διαγραφεί. Ομως αυτό είναι λάθος σύντροφοι. Είναι αδύνατο κατά τρόπο σχολαστικό να προσεγγίζουμε το καταστατικό του κόμματός μας. Για να αφομοιώσουμε το πρόγραμμα του κόμματος, θα πρέπει να είμαστε πραγματικοί μαρξιστές, δοκιμασμένοι και θεωρητικά προετοιμασμένοι. Δεν ξέρω, αν θα βρούμε πολλά μέλη του κόμματος, τα οποία ήδη αφομοίωσαν το πρόγραμμα του κόμματός μας, έγιναν πραγματικοί μαρξιστές, θεωρητικά προετοιμασμένοι και δοκιμασμένοι. Εάν προχωρήσουμε παραπέρα μ' αυτό το ζήτημα, τότε θα έπρεπε να αφήσουμε στο κόμμα μόνο διανοούμενους και γενικά ανθρώπους επιστήμονες. Ποιος χρειάζεται τέτοιο κόμμα; Εχουμε τη δοκιμασμένη λενινιστική διατύπωση για το ποιος μπορεί να είναι μέλος του κόμματος που άντεξε σε όλες τις δοκιμασίες...
Δε χρειάζεται να αποδείξουμε ότι έχει δίκιο ο Λένιν και όχι οι κομματικοί μας σύντροφοι που χάνονται φλυαρώντας για την αφομοίωση του προγράμματος. Αυτό είναι κατανοητό. Εάν το κόμμα ξεκινούσε από το ότι μέλη του κόμματος μπορούν να είναι μόνο τέτοιοι σύντροφοι, οι οποίοι ήδη έχουν αφομοιώσει το πρόγραμμα και είναι θεωρητικά προετοιμασμένοι μαρξιστές, τότε δε θα δημιουργούσε στο κόμμα χιλιάδες ομίλους, εκατοντάδες κομματικές σχολές, όπου τα μέλη του κόμματος τα μορφώνουν στο μαρξισμό και τα βοηθούν να κατανοήσουν το πρόγραμμα του κόμματος...
Θα 'πρεπε, για να διορθώσουμε την πολιτική μας στο ζήτημα της εισδοχής νέων μελών και της διαγραφής από το κόμμα, να ξεμπερδέψουμε με την τσαπατσούλικη προσέγγιση του ζητήματος της παθητικότητας.
Ομως γι' αυτό απαιτείται προσοχή προς τους ανθρώπους, προς τα μέλη του κόμματος, προς την τύχη των μελών του κόμματος. Ακριβώς αυτό δεν υπάρχει σε μερικούς συντρόφους μας.
Καιρός, σύντροφοι να ξεμπερδέψουμε με αυτή τη δυσωδία.
5 Μάρτη 1937
